Ô nhiễm không khí từ lâu đã góp phần gây bệnh tật và tử vong, làm suy yếu nền kinh tế và phúc lợi cộng đồng. Nhiều nguồn ô nhiễm không khí như đốt nhiên liệu hóa thạch và sinh khối cũng góp phần phát thải khí nhà kính, khiến hành tinh nóng lên.
Giống như biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến tất cả mọi người, nhưng tác động nhiều hơn đến phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và trẻ em, người già và những người yếu thể khác trong xã hội.
Ô nhiễm không khí là yếu tố rủi ro gây tử vong đứng thứ hai, gây ra hàng triệu ca tử vong sớm hàng năm do các bệnh như đột quỵ, bệnh tim, ung thư phổi và nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính.
Thống kê cho chúng ta thấy được mức độ nghiêm trọng của vấn đề: 99% dân số thế giới hít phải không khí ô nhiễm; 8,1 triệu ca tử vong vào năm 2021 do ô nhiễm không khí gây ra, trong đó hơn 90% liên quan đến các bệnh không lây nhiễm; hơn 700.000 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do nguyên nhân liên quan đến ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời.
Nếu chúng ta hành động ngay bây giờ, chúng ta có thể giảm một nửa tổn thất mùa màng toàn cầu do ô nhiễm không khí vào năm 2050. Việc giảm phát thải khí methane, một loại khí nhà kính và chất gây ô nhiễm không khí quan trọng, có thể tiết kiệm từ 4 tỷ đến 33 tỷ USD. Cái giá của việc không hành động là rất lớn, khi ô nhiễm không khí ước tính sẽ khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại 8,1 nghìn tỷ USD mỗi năm, tương đương 6,1% GDP toàn cầu do chi phí chăm sóc sức khỏe tăng cao.
Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển Bền vững nhấn mạnh sự cần thiết phải giảm thiểu ô nhiễm không khí để đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Đảm bảo một môi trường sạch sẽ, lành mạnh và bền vững là yếu tố then chốt cho quyền con người và hạnh phúc.
https://www.cleanairblueskies.org/about/theme
|
10 điều nên biết về ô nhiễm không khí 1. Ô nhiễm không khí đa dạng Có hai loại ô nhiễm không khí chính: trong nhà và ngoài trời. Ô nhiễm không khí trong nhà chủ yếu từ việc đốt các loại “nhiên liệu rắn” (gỗ, than củi, …) để nấu ăn, gây phát thải bụi, bồ hóng và than đen ở dạng hạt mịn. Ô nhiễm không khí ngoài trời từ nhiều nguồn gồm nhà máy, phương tiện cơ giới – thậm chí cả cháy rừng và bão bụi; với những chất ô nhiễm tạo ra rất đáng lo như bụi mịn (PM 10 và PM 2.5), khí carbon monoxide, ozone ở tầng mặt đất, NOx và SO2,.. 2. Ô nhiễm không khí ở khắp mọi nơi 99% dân số trên Trái Đất hít thở không khí mà Tổ chức Y tế Thế giới cho rằng bị ô nhiễm. 3. Ô nhiễm không khí rất có hại cho sức khỏe con người Bụi PM10 có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây viêm và làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp. Bụi PM2.5 thậm chí còn nguy hiểm hơn. Những hạt này đủ nhỏ để xâm nhập vào máu, từ đó chúng có thể ảnh hưởng đến mọi cơ quan trong cơ thể. Ô nhiễm không khí có liên quan đến một loạt các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm viêm phổi, bệnh tim, đột quỵ, ung thư phổi và thai chết lưu. 4. Ô nhiễm không khí có thể gây chết người Theo Báo cáo tình trạng không khí toàn cấu năm 2024 của Viện Nghiên cứu Tác động Sức khỏe (Health Effects Institute), năm 2021 ô nhiễm không khí đã gây ra hơn 8,1 triệu ca tử vong sớm. Con số này tương đương với hơn 1/8 số ca tử vong trên toàn thế giới. Hơn 700.000 ca tử vong là trẻ em dưới năm tuổi. 5. Ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng các hoạt động giải trí phổ biến như chơi thể thao Ô nhiễm không khí đã gây nguy hiểm cho các sự kiện thể thao lớn trên khắp thế giới, từ Canada đến Ấn Độ , với mức độ ô nhiễm (ví dụ bụi mịn PM2.5) tăng cao gây nguy hiểm cho các vận động viên. Đó là một phần lý do tại sao các cơ quan quản lý thể thao đã tham gia vào nỗ lực bảo vệ không khí trong lành hơn, bao gồm cả Liên đoàn Điền kinh Thế giới (World Athletics). Tổ chức này đã lắp đặt các cảm biến chất lượng không khí xung quanh các sân vận động để phát hiện chất lượng không khí kém, đặc biệt nguy hiểm cho người chạy bộ. 6. Ô nhiễm không khí làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng khí hậu Nhiều chất ô nhiễm không khí gây bệnh cho con người cũng giữ nhiệt ở gần bề mặt Trái Đất, gây ra biến đổi khí hậu. Một số nghiên cứu cho thấy những chất được gọi là siêu ô nhiễm – bao gồm methane và carbon đen – là nguyên nhân gây ra phần lớn hiện tượng nóng lên toàn cầu cho đến nay. 7. Giảm ô nhiễm không khí có thể cứu sống con người và giúp đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) Việc kiểm soát các chất độc hại trong không khí giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng (SDG số 3). Nó cũng có thể chống lại đói nghèo (SDG số 1) bằng cách cho phép người lao động làm việc năng suất hơn và giảm số ngày nghỉ việc. Nó có thể giúp giảm bất bình đẳng (SDG số 10) vì các nhóm dễ bị tổn thương, bao gồm trẻ em và người già, có xu hướng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ không khí ô nhiễm. Việc giải quyết ô nhiễm không khí thậm chí có thể giúp chống lại nạn đói (SDG số 2). 8. Để chặn đứng ô nhiễm không khí cần sự hợp tác quốc tế Các chất ô nhiễm không khí có thể di chuyển xuyên biên giới, với ozone và một số dạng bui có khả năng phát tán xa hàng trăm hoặc hàng nghìn km từ nguồn phát thải. Đó là lý do tại sao các chuyên gia cho rằng cách duy nhất để giải quyết ô nhiễm không khí ở quy mô lớn là các quốc gia chia sẻ kiến thức, thống nhất chiến lược và huy động nguồn lực hợp tác với nhau. 9. Ô nhiễm không khí có thể tránh được Vì ô nhiễm không khí xuất hiện dưới nhiều hình thức, nên không có giải pháp chung nào phù hợp cho tất cả. Tuy nhiên, có một số biện pháp đơn giản, tiết kiệm chi phí mà các thành phố và quốc gia có thể thực hiện để bắt đầu giải quyết vấn đề. Những biện pháp này bao gồm:
10. Liên Hợp Quốc đang nỗ lực chống lại ô nhiễm không khí Liên Hợp Quốc đã dành nhiều thập kỷ để hỗ trợ các quốc gia, thành phố và cộng đồng giải quyết cuộc khủng hoảng này. Quan hệ đối tác giữa các bên liên quan chủ chốt đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nỗ lực chống ô nhiễm không khí. Các sáng kiến này bao gồm Liên minh Khí hậu và Không khí Sạch và BreatheLife . Liên Hợp Quốc cũng đã hành động khuôn khổ Tiếp cận Chung hướng tới một Hành tinh không ô nhiễm. Khuôn khổ này được thiết kế để giúp các cơ quan của Liên Hợp Quốc cùng nhau giải quyết các thách thức về ô nhiễm thông qua nhiệm vụ của mình, từ đó tạo ra nhiều tác động hơn, với mục tiêu đảm bảo một môi trường sạch sẽ, lành mạnh và bền vững cho tất cả mọi người trên Trái Đất. https://www.unep.org/news-and-stories/story/10-things-you-should-know-about-air-pollution |
* Nhân Ngày Quốc tế Không khí sạch cho bầu trời xanh, Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) đã phát hành Bản tin Chất lượng Không khí và Khí hậu số 5 – Tháng 9/2025 (WMO Air Quality and Climate Bulletin No. 5 – September 2025). Có thể tải về Bản tin này tại đây.
