Vật liệu nano là gì?
Nhiều tổ chức thống nhất định nghĩa về vật liệu nano: là vật liệu chứa các hạt có một hoặc nhiều kích thước bên ngoài từ 1-100 nanomet (nm).
Nhỏ hơn sợi tóc người tới 10.000 lần, vật liệu nano có kích thước tương đương với nguyên tử hoặc phân tử và được đặt tên theo cấu trúc siêu nhỏ của chúng (một nanomet bằng 10-9 mét ). Không chỉ do kích thước siêu nhỏ mà còn do các đặc điểm vật lý hoặc hóa học khác (như hình dạng và diện tích bề mặt), vật liệu nano có tính chất khác biệt so với vật liệu cùng loại ở kích thước lớn hơn.
Nhờ những khác biệt này, vật liệu nano mang đến những cơ hội mới mẻ và thú vị trong các lĩnh vực như kỹ thuật, công nghệ thông tin và truyền thông, y học và dược phẩm,.. Tuy nhiên, cũng chính những đặc tính đó đã làm vật liệu nano có các ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường.
Vật liệu nano được tìm thấy ở đâu?
Vật liệu nano có sẵn trong tự nhiên, ví dụ như trong phát thải từ núi lửa, hoặc có thể là sản phẩm phụ từ các hoạt động của con người, chẳng hạn như khí thải đốt diesel hoặc khói thuốc lá. Tuy nhiên, vật liệu nano nhân tạo đặc biệt được quan tâm. Chúng được tìm thấy trong rất nhiều sản phẩm và ứng dụng.
Một số vật liệu nano đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ, chẳng hạn như silica vô định hình tổng hợp trong bê tông, lốp xe và thực phẩm. Một số vật liệu khác chỉ mới được khám phá gần đây, như nano TiO2 dùng làm chất chống tia UV trong sơn hoặc kem chống nắng; nano bạc dùng làm chất kháng khuẩn trong dệt may và y tế; hoặc ống nano carbon sử dụng rộng rãi trong các ứng dụng như thiết bị điện tử, thiết bị lưu trữ năng lượng, kết cấu tàu vũ trụ, phương tiện và thiết bị thể thao… Các thế hệ vật liệu nano mới tiếp tục được phát triển nhanh chóng và thị trường của chúng dự kiến sẽ còn tăng trưởng.
Những lo ngại về sức khỏe và an toàn liên quan đến vật liệu nano là gì?
Có những lo ngại đáng kể về ảnh hưởng của vật liệu nano đến sức khỏe. Ủy ban Khoa học về rủi ro rức khỏe rới nổi và rới được rác định (SCENIHR) đã phát hiện ra rằng có những mối nguy hại sức khỏe đã được chứng minh liên quan đến một số vật liệu nano được chế tạo ra. Không phải tất cả vật liệu nano đều có tác dụng độc hại, tuy nhiên, cần phải xem xét từng trường hợp cụ thể trong khi các nghiên cứu đang được tiếp tục.
Những ảnh hưởng quan trọng nhất của vật liệu nano đã được tìm thấy ở phổi, viêm và tổn thương mô, xơ hóa và hình thành khối u. Hệ tim mạch cũng có thể bị ảnh hưởng. Một số loại ống nano carbon có thể gây ra các tác động tương tự như amiăng. Ngoài phổi, vật liệu nano còn được phát hiện có thể xâm nhập vào các cơ quan và mô khác, bao gồm gan, thận, tim, não, xương và mô mềm.
Do kích thước nhỏ và diện tích bề mặt lớn, các vật liệu nano dạng hạt ở dạng bột có thể gây ra nguy cơ nổ, trong khi các vật liệu hạt thô tương ứng thì không.
Xem bài đánh giá của Ủy ban Châu Âu về các dạng và công dụng của vật liệu nano, bao gồm các khía cạnh an toàn và bài tổng quan tài liệu của EU-OSHA “ Phơi nhiễm hạt nano tại nơi làm việc ”.
Phơi nhiễm vật liệu nano xảy ra như thế nào tại nơi làm việc?
Người lao động có thể tiếp xúc với vật liệu nano trong giai đoạn sản xuất. Tuy nhiên, rất nhiều người lao động khác có thể phơi nhiễm vật liệu nano ở các giai đoạn khác nhau của chuỗi cung ứng, nơi họ thậm chí có thể không biết mình đang tiếp xúc với vật liệu nano; vì vậy, khó có thể áp dụng các biện pháp đầy đủ để ngăn ngừa phơi nhiễm. Xem bài tổng quan tài liệu về nhận thức rủi ro và truyền thông rủi ro liên quan đến vật liệu nano tại nơi làm việc .
Do đó, việc phơi nhiễm có thể xảy ra trong nhiều môi trường nghề nghiệp khác nhau, nơi vật liệu nano được sử dụng hoặc chế tạo, xử lý và phát tán trong không khí, người lao độn có thể hít phải hoặc tiếp xúc với da. Các lĩnh vực liên quan có thể từ chăm sóc sức khỏe, phòng thí nghiệm cho đến bảo trì hoặc xây dựng.
Tìm hiểu thêm ở đây về việc phơi nhiễm vật liệu nano tại nơi làm việc.
Quản lý rủi ro của vật liệu nano tại nơi làm việc
Luật pháp EU về bảo vệ người lao động có áp dụng cho vật liệu nano, trong Chỉ thị khung 89/391/EEC, Chỉ thị về tác nhân hóa học 98/24/EC, Chỉ thị 2004/37/EC về Chất gây ung thư và đột biến, cũng như luật về hóa chất (REACH và CLP). Điều này có nghĩa là người sử dụng lao động phải đánh giá và quản lý rủi ro liên quan đến vật liệu nano tại nơi làm việc. Nếu việc sử dụng và sản xuất vật liệu nano không thể được loại bỏ hoặc thay thế bằng các vật liệu và quy trình ít nguy hiểm hơn, thì việc phơi nhiễm vật liệu nano của người lao động phải được giảm thiểu thông qua các biện pháp phòng ngừa theo thứ tự kiểm soát ưu tiên.
Mặc dù vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn, nhưng mối lo ngại về an toàn và sức khỏe liên quan đến vật liệu nano đang ở mức cao. Do đó, người sử dụng lao động cùng với người lao động phải áp dụng phương pháp tiếp cận phòng ngừa trong quản lý rủi ro và lựa chọn các biện pháp phòng ngừa.
Có thể khó để xác định vật liệu nano, nguồn phát thải và mức độ phơi nhiễm của chúng; tuy nhiên, đã có hướng dẫn và công cụ giúp quản lý rủi ro của vật liệu nano tại nơi làm việc.
Xem thêm khuyễn cáo cụ thể của EU-OSHA về cách quản lý rủi ro liên quan đến vật liệu nano trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và công tác bảo trì . Các tổ chức khác cũng đã cung cấp thông tin hữu ích, ví dụ như về vật liệu nano trong xây dựng và nội thất , hoặc trong nghiên cứu và phát triển .
Có thể tìm hiểu các công ty khác quản lý vật liệu nano như thế nào qua các ví dụ thực hành tốt của về quản lý nơi làm việc đối với vật liệu nano .
Tài liệu hướng dẫn cho người sử dụng lao động và người lao động EU về sử dụng an toàn vật liệu nano
Tải xuống hướng dẫn cho người lao động
Tải xuống hướng dẫn dành cho người sử dụng lao động và chuyên gia về sức khỏe và an toàn
Nguồn: https://osha.europa.eu/en/emerging-risks/nanomaterials
